Porady
Parametry wzrostu prosiąt
Przyrosty prosiąt, determinują późniejsze wyniki w tuczu.
W efekcie ciągłego doskonalenia użytkowości rozpłodowej loch należących do ras oraz linii matecznych w wielu chlewniach uzyskuje się średnio 12-13 żywo urodzonych prosiąt w miocie. W krajach, w których uzyskano znaczny postęp w wielkości miotów u loch obserwuje się niekorzystne zjawisko zmniejszenia masy urodzeniowej prosiąt, co nie pozostaje bez wpływu na ich przeżywalność oraz masę ciała przy odsadzeniu. Najczęściej w miotach o liczebności ponad 14 prosiąt średnia masą ciała przy urodzeniu jest o 200 g niższa, aniżeli w miotach o liczebności 10-11 prosiąt. Niezwykle ważnym jest, by prosięta charakteryzowały się średnią masą ciała przy urodzeniu około 1,4 kg, przy jednoczesnym zachowaniu dobrego wyrównania masy ciała. Intensywność przyrostów masy ciała prosiąt jest zależna od masy ciała w dniu urodzenia a także od mleczności lochy. Średnia masa prosiąt przy urodzeniu wynosi około 1,4 – 1,5 kg. Część rodzących się prosiąt znacznie odbiega od wartości średniej, gdyż ich masa ciała albo wynosi około 1,0 kg lub też sięga 2,0 kg. Różnica w początkowej masie ciała przy urodzeniu wynosząca 1 kg po 23 dniach odchowu zwiększa się do 1,75 kg (rys. 1). Badania wykonane w Niemczech wykazały, że zwiększenie o 100 g masy ciała przy urodzeniu odpowiada wyższej masie ciała przy uboju o 1,15 kg. Stąd łatwo obliczyć, że różnicy w początkowej masie ciała przy urodzeniu wynoszącej 1 kg odpowiada aż o 11,5 kg wyższa masa przy uboju.
TRUDNE POCZĄTKI
W pierwszym okresie życia wzrost prosiąt jest bardzo intensywny biorąc pod uwagę fakt, że podwojenie masy ciała ma miejsce już pod koniec pierwszego tygodnia życia. Intensywność przyrostów masy ciała młodych prosiąt związana jest z wydajną produkcją i wydzielaniem siary, a następnie mleka przez lochy. Składniki te są bogate w białko, tłuszcz oraz węglowodany i odznaczają się wysoką wartością odżywczą (tab. 1).
Podstawowym pożywieniem umożliwiającym intensywny wzrost prosiąt jest mleko wytwarzane przez lochę mleko. W okresie laktacji trwającej 28 dni locha produkuje średnio 250 kg mleka, które zawiera łącznie około 15 kg białka, 16-18 kg tłuszczu, 12-15 kg laktozy oraz 2,5 kg składników mineralnych. Mleko loch charakteryzuje się wysoką zawartością składników pokarmowych, dzięki czemu średnio z 4,3 kg mleka tworzony jest 1 kg przyrostu masy ciała prosiąt. Lochy, które w laktacji pobierają zbyt małą ilość paszy, a tym samym małą ilość składników pokarmowych, charakteryzują się zmniejszoną produkcją mleka oraz niską masą ciała odsadzanych prosiąt. Przy prawidłowym żywieniu loch w okresie laktacji łączny dzienny przyrost masy ciała prosiąt w odchowywanym miocie wynosi 2-3 kg. Wysokie przyrosty masy prosiąt są możliwe do uzyskania pod warunkiem dobrego stanu zdrowotnego lochy, dobrego apetytu oraz odpowiedniej koncentracji składników pokarmowych w 1 kg paszy dla loch karmiących. Dla zapewnienia wysokiej mleczności wymaganym jest dostarczanie lochom dziennie w mieszance LK około 90 MJ EM i 68 g lizyny.
STAŁA PASZA NAWET OD 7 DNIA
Dokarmianie prosiąt stałą paszą rozpoczyna się zwykle pomiędzy 7 a 10 dniem życia. Celem podawania mieszanki jest przyzwyczajenie układu pokarmowego do pobierania i trawienia paszy stałej. Kontakt z paszą stałą przyspiesza rozwój układu pokarmowego prosięcia, pobudza produkcję enzymów trawiennych oraz poprawia adaptację do trawienia komponentów paszowych innych niż mleko. Mała ilość paszy powinna być podawana prosiętom często, ale za to w niewielkich ilościach. Na rys. 2 przedstawiono jaką przeciętnie ilość paszy pobierają prosięta ssące w zależności od przedziału wiekowego. Przez pierwsze 12 dni po rozpoczęciu dokarmiania w 11 dniu życia prosięta pobierały średnio około 150 g paszy. Dopiero w ostatnich 6 dniach przed odsadzeniem ilość pobranej paszy zwiększyła do 227 g, co daje łącznie 377 g paszy pobranej na jedno prosię do dnia odsadzenia. Przy 12 prosiętach odchowywanych do wieku 28 dni łączne pobranie paszy na miot wynosiło około 4,5 kg.
Jeżeli w okresie do odsadzenia przyrosty masy ciała prosiąt znacznie odbiegają od wartości przedstawionych na rys. 3 to przyczyn można się doszukiwać po stronie lochy lub też po stronie prosiąt. W przypadku lochy przyczynami mogą być:
- zaburzenia w laktacji,
- zły stan zdrowotny,
- zbyt niskie pobieranie paszy spowodowane niską wartością pokarmową, złym zbilansowaniem składników pokarmowych, złą jakością paszy, zbyt wysoką temperaturą w chlewni, brakiem dostatecznej ilości wody,
W przypadku prosiąt przyczynami niedostatecznego wzrostu mogą być:
- niska masa prosiąt przy urodzeniu,
- zbyt małe pobieranie siary,
- zbyt niska temperatura w chlewni,
- anemia prosiąt,
- zły stan zdrowotny spowodowany zaburzeniami funkcjonowania układu pokarmowego, infekcjami układu oddechowego,
WZROST PROSIĄT PO ODSADZENIU
Bezpośrednio po odsadzeniu tempo wzrostu prosiąt może być znacznie ograniczone, gdyż prosięta zostają pozbawione korzystnych składników zawartych w mleku lochy. Jednocześnie często prosięta pobierają zbyt mało wody i paszy a ich układ pokarmowy charakteryzuje się niedostateczną produkcją kwasów żołądkowych i enzymów trawiennych oraz zmniejszoną
Decydujący wpływ na masę ciała prosiąt ma tempo wzrostu w okresie pierwszego tygodnia po odsadzeniu. Prosięta, które po odsadzeniu mają utrudnione warunki adaptacji do paszy stałej, a także te, które przebywają w złych warunkach środowiskowych, reagują brakiem przyrostów masy ciała. Skutkiem takiego stanu jest niska masa ciała w późniejszym wieku oraz znacznie wyższy wiek w dniu uboju. Dlatego kluczowym elementem uzyskania dobrych rezultatów w odchowie odsadzonych prosiąt jest pobieranie paszy. W żywieniu prosiąt celem jest uzyskanie, w okresie od urodzenia do wieku 10 tygodni, przyrostów dziennych powyżej 400 g. Prawidłowy wzrost prosiąt w kolejnych tygodniach życia jest przedstawiony na rys. 3. Osiągnięcie dobrych rezultatów w odchowie prosiąt uwarunkowane jest dobrym stanem zdrowotnym oraz podawaniem pasz charakteryzujących się wysoką wartością odżywczą oraz wzorową jakością.
Zbyt wczesne odsadzanie prosiąt, szczególnie przy braku optymalnych warunków środowiskowych i żywieniowych może być przyczyną znacznych strat i niepowodzeń. Najlepsze rezultaty uzyskuje się wtedy, gdy masa odsadzanych prosiąt jest większa niż 7 kg a tempo wzrostu w pierwszym tygodniu po odsadzeniu wynosi ponad 200 g dziennie.
Do możliwych przyczyn niedostatecznego wzrostu prosiąt po odsadzeniu należą:
- niska masa prosiąt przy odsadzeniu (trudności w adaptacji do paszy stałej),
- nieodpowiednie warunki środowiskowe dla prosiąt po odsadzeniu,
- niska wartość pokarmowa paszy, brak zbilansowania składników pokarmowych, zła
jakość paszy,
- anemia prosiąt,
- zły stan zdrowotny spowodowany zaburzeniami funkcjonowania układu pokarmowego, infekcjami układu oddechowego, zakażeniami wirusami PCV2 i PRRSV oraz występowaniem innych schorzeń jak np. zespół martwicy uszu (PNES).
W kolejnych tygodniach po odsadzeniu tempo wzrostu znacznie się zwiększa i prawidłowo w 10 tygodniu życia prosięta osiągają masę około 30 kg. Właściwa kontrola poszczególnych faz odchowu powinna być prowadzona w celu eliminowania ewentualnych błędów i niedociągnięć. Dbałość o prosięta i konsekwentna realizacja dobrych procedur postępowania pozwolą na uzyskanie zdrowych, silnych i dobrze rozwiniętych prosiąt, które będą dobrym materiałem gwarantującym uzyskanie w tuczu wysokich przyrostów dziennych, dobrego wykorzystania paszy oraz wysokiej mięsności.
Wzrost i rozwój prosiąt w okresie odchowu do wieku 11 tygodni - zakładany cel: wysoki poziom produkcyjny (LfL, 2011)
Ilość pobarnej paszy przez prosięta ssące w zależności op przedziału wiekowego po rozpoczęciu dokarmiania od 11 dnia życia (Bruininx i in., 2002)
Zależność pomiędzy masą ciała prosiąt w dniu urodzenia a masą ciała w dniu odsadzenia (Cole i Varley 2000)
Instytut Zootechniki PIB Zakład Doświadczalny Pawłowice
