Porady
Brakowanie krów mlecznych
Brakowanie krów, czyli usuwanie sztuk o obniżonej wartości użytkowej lub rozpłodowej, jest ważnym zabiegiem, wiążącym się z typem gospodarstwa. Ma ono bowiem istotny wpływ na skalę tej koniecznej eliminacji i jej przyczyny. Określenie powodów brakowania należy niewątpliwie do decyzji trudnych, jakie musi podejmować każdy hodowca bydła mlecznego.
Jałowość krów
Najczęstszą przyczyną usuwania krów ze stada, jak wynika z licznych badań, jest jałowość. Prawidłowy rozród wpływa decydująco na opłacalność chowu. Dlatego też zjawisko płodności i niepłodności powinno stanowić przedmiot największego zainteresowania hodowców.
Czynniki genetyczne i środowiskowe bezpłodności
Płodność w nieznacznym tylko stopniu (15-20 %) uwarunkowana jest czynnikiem genetycznym. Do najważniejszych czynników środowiskowych (80-85 %) kształtujących rozrodczość, należą: żywienie, pomieszczenia inwentarskie i ich mikroklimat, obsługa oraz pielęgnacja zwierząt.
Niepłodność organizacyjna i jej przyczyny
Wśród poważniejszych przyczyn jałowienia wymienia się często tzw. niepłodność organizacyjną Powstaje ona wskutek:
- wykonywania zabiegów unasieniania tylko raz dziennie, głównie w porze popołudniowej,
- rezygnacji z reinseminacji w wypadku przedłużania się objawów rui,
- niedokładnej obserwacji objawów rui u krów i nieterminowego zgłaszania ich do inseminacji,
- nieprawidłowego przeszkolenia personelu obsługującego krowy lub często jego przypadkowego doboru,
- nieterminowe wykonywanie zabiegów inseminacji,
- brak odpowiedniej współpracy między zootechnikiem, inseminatorem i lekarzem weterynarii.
Nieprawidłowe żywienie jako przyczyna jałowości krów
Oddzielne zagadnienie stanowi jałowość spowodowana nieprawidłowym żywieniem krów. W celu zachowania wysokiej płodności mlecznie potrzebna jest pasza biologicznie pełnowartościowa, którą zapewniają szczególnie słodkie trawy łąkowe w postaci zielonki, siana czy kiszonki. W rejonach gleb buraczanych krowy są często przekarmiane, przy czym pasza jest uboga w suchą masę i włókno (poniżej wymagań 22 %). Wysoki poziom kwasów w kiszonkach z liści buraczanych powoduje zaburzenia w równowadze kwasowej organizmu. Duży udział w żywieniu zielonek i kiszonki z wysłodków może być przyczyną blokady przemian beta-karotenu w witaminę A. Żywienie zielonkami zawierającymi estrogeny może być przyczyną zaburzeń w rozrodzie. Słowem żywienie paszami objętościowymi nie może być jednokierunkowe. Żadna przesadność w tej materii nie jest wskazana.
Prawidłowa ilość składników odżywczych
Dla prawidłowej płodności ogromne znaczenie mają proporcje białkowo-energetyczne, które powinny wynosić jak 1 : 6,7 – 1 : 5,8 oraz zmniejszać się wraz ze wzrostem wydajności. W żywieniu ważną rolę odgrywają składniki mineralne. W naszych warunkach niekorzystny wpływ na płodność wywiera głównie niedobór fosforu oraz niewłaściwy jego stosunek do wapnia (prawidłowy wynosi Ca : P, jak 2 : I), który powoduje zaburzenia w cyklu płciowym, a nawet poronienia we wczesnym okresie ciąży. Niezbędne jest również należyte zaopatrzenie krowy w karoteny lub w witaminę A. Niedobór karotenów powoduje zaburzenia w cyklu płciowym, a u krów ciężarnych prowadzi do obumierania zarodków i poronień.
Sposób trzymania bydła
Wpływ na płodność wywiera również sposób utrzymania bydła. Stan obory wpływa na płodność za pośrednictwem licznych czynników, jak wilgotność względna i czystość pomieszczenia. Niedostateczna ilość światła tłumi u bydła czynności płciowe. Nadmierna liczba zwierząt w oborze, ich wiązanie oraz twarda podłoga wywierają niekorzystny wpływ na przebieg rui. Należy zapewnić krowom ruch, który stanowi ważny czynnik optymalnej płodności; powinny korzystać z wybiegów nawet w okresie zimowym. Higiena utrzymania zwierząt zapewnia poprawę zdrowia krów i ich dróg rodnych, zapobiegając jałowości. (Poczytaj więcej także o przyczynach mastitis)
Niska wydajność
Drugą co do wielkości przyczyną brakowania krów jest niska ich wydajność, która zależy od hodowcy i teoretycznie ma wpływ na wzrost postępu hodowlanego i produkcyjnego. Mówi się, że założenia genetyczne populacji bydła czarno-białego w Polsce pozwalają obecnie na osiągnięcie przeciętnej wydajności wynoszącej około 4500 kg mleka od krowy w okresie laktacji. Faktycznie osiągana wydajność nie przekracza 3000 kg, a główną jej przyczyną – w stosunku do potencjału produkcyjnego – jest niewłaściwe żywienie. Krowy mleczne otrzymujące dietę nie pokrywającą ich potrzeby pokarmowye, reagują nie tylko zmniejszeniem ilości mleka, lecz również bardzo wyraźnym pogorszeniem jego składu chemicznego.
Brak należytej higieny udoju
Do innych przyczyn niskiej wydajności należą choroby wymienia i błędy w technice doju. Choroby wymienia były czwartą najczęściej występującą przyczyną brakowania. Na częstotliwość występowania chorób wymienia wpływają żywienie i warunki utrzymania, a schorzenia dotykają zwłaszcza krowy starsze. Warto zauważyć, że występowanie ostrych stanów zapalnych wymion u krów utrzymywanych w oborach ze stanowiskami obrotowymi było czterokrotnie wyższe niż w oborach wolno-stanowiskowych.
Dbanie o higienę
Najskuteczniejszym sposobem zapobiegania zakażeniom wymienia jest dezynfekcja strzyków wykonana przed i po doju. Po udoju należy stosować preparaty do zasklepiania strzyków. Natomiast aby przygotować wymię do doju należy je zdezynfekować preparatem do mycia wymion oraz strzyków przed udojem. Również poprawa warunków środowiskowych wpływa na zmniejszenie częstotliwości występowania mastitis.
